گاتها از كهن‌ترين و مقدس‌ترين بخش‌هاي اوستا است كه از خود اشوزرتشت به يادگار مانده‌است. گاتها جمع گات و به معني سرود يا شعر و نظم است. گات در زبان پهلوي به گاس تبديل شده و به فارسي گاه گوييم كه جمع آن گاهان است. در ميان زرتشتيان ايران منظور از يشت‌گاهان همان سرودهاي گاتها است. در موسيقي امروزي ايران هنوز واژه گاه به معني آهنگ يا نت موسيقي باقي‌مانده، مانند آهنگ سه گاه يا چهارگاه. در زبان سانسكريت گات يا سرود را گيت گويند كه بعد به عربي جيت و جيد شده و تجويد در عربي به معني خواندن قران با آهنگ و وزن است. به‌طور كل كهن‌ترين بخش ادبيات هر قومي را سرود يا شعر يا قطعات منظوم تشكيل مي‌دهد، زيرا مردم مي‌توانند شعر و ترانه و سرود را به آساني از بركنند و به خاطر به‌سپارند. ادبيات منثور بعدها پيدا مي‌شود و آن هم پس از پيدايش خط و نوشتار است.
علاوه بر اين، اهميت و تقدس گاتها در ميان ايرانيان از روزگار بسيار باستان شناخته‌شده بود. به طوري كه اوستاهاي بعدي همه به نيكي و احترام از آن نام مي‌برند، از جمله يسنا 57 كه به نام ستوت يشت معروف است آمده: «ما مي‌ستاييم كسي كه براي نخستين بار پنج گات‌هاي اشوزرتشت اسپنتمان را به سرود.»
در ونديداد فرگرد 19 بند 38 از پنج گات‌هاي زرتشت ياري مي‌خواهد. در نخستين كرده ويسپرد نيز از هر پنج گات‌هاي زرتشت به‌طور جداگانه نام برده‌شده و به هر يك درود مي‌فرستد. يكي از دلايل تقدس زياد و اهميت فوق‌العاده گاتها از ميان ديگر بخش‌هاي اوستا، اين است كه تمام اصول و آموزش‌هاي دين زرتشتي در آن گنجانيده‌شده و در واقع از بخش‌هاي اصولي نامه‌هاي ديني زرتشتي به شمار مي‌رود، گرچه بخش‌هاي ديگر اوستا را نيز نمي‌توان از نقطه‌نظر يادگارهاي كتبي، تاريخي، حماسي، علمي و آييني كم‌اهميت‌تر دانست، ولي هيچ‌كدام از لحاظ دارا بودن معاني ژرف و بيان دلكش و ارزش معنوي به پاي گاتها نمي‌رسند. گاتها داراي پنج گات يا سرود است كه جمعاً به هفده(ها) يا بخش تقسيم مي‌شود كه در دل يسنا جاي دارد. گات‌هاي پنج گانه عبارتند از: 1-اهنودگات يا گاه 2-اشتودگاه 3-سپنتمدگاه 4-وهوخشترگاه 5-وهشتواشت گاه.كتاب‌هاي اوستا از نظر زمان‌بندي نيز به پنج بخش تقسيم مي‌شود كه عبارتند از: 1- يسنا 2- ويسپرد 3- يشت‌ها 4- خرده اوستا 5- ونديداد
· ای اهورامزدا تویی آفریننده جهان مادی و خرد مینوی و تویی که به مردم جهان اختیار گزینش راه نیک و بد دادی؛ تا بنا به میل خود یا به سوی رستگاری شتابند، یا به گمراهی گرایند.
· به نام اهورامزدا ، خداوند جان وخرد
هومت ، هوخت ، هورشت ( اندیشه نیک ، گفتار نیک ، کردار نیک ) ااِوو پن تاو ، یو اشه ( راه در جهان یکی است و آن راه راستی است.
هومت ، هوخت ، هورشت ( اندیشه نیک ، گفتار نیک ، کردار نیک ) ااِوو پن تاو ، یو اشه ( راه در جهان یکی است و آن راه راستی است.
· آنگاه ترا مقدس شناختم اي مزدااهورا: هنگامي بود كه ترا نخستين بار در كار آفرينش جهان ازلي ديدم. هنگامي بود كه براي كردار و گفتار زشت، سزاي زشت و از براي كردار و گفتار نيك، پاداش نيك در روزهاي واپسين مقرر داشتي.
· من مي‌خواهم سخن گويم از آنكه بزرگتر و خيرخواه‌تر از همه‌است واو اهورامزداست كه به وسيله خرد و روان پاك خودش ستايش كساني‌كه او را مي‌ستايند مي‌شود. آرزومندم كه او با خرد خويش مرا از آنچه بهتر از همه است، بياگاهاند.يسنا ٤٥ بند ٦
· آنگاه ترا مقدس شناختم اي مزدااهورا: هنگامي بود كه وهومن (فرشته نيك‌انديشي و خرد) به سوي من شتافت و از من پرسيد تو كيستي؟ پاسخ دادم منم زرتشت و تا به اندازه‌اي كه تاب و توان دارم دشمن واقعي دروغ‌پرست و يار و ياور نيرومند دوستداران راستي خواهم بود و از اين راه است كه به كشور جاوداني بي‌كران تو توانم رسيد و هميشه اين چنين ترا ستاينده و سرودگو خواهم بود اي مزدا.
· آنگاه ترا مقدس شناختم اي مزدااهورا: هنگامي بود كه وهومن به سوي من آمده و من نخستين بار از آيين تو تعليم يافتم. هرچند كه رسالت من در ميان مردمان مايه رنج من باشد، اما به جا مي‌آورم زيرا تو آن را بهترين دانستي.(يسنا – هات 43(
· از آنجايي كه من پروردگار را باديده دل و از راه پارسايي شناخته‌ام، مي‌كوشم كه همه را به‌سوي او خوانم و مي‌آموزم كه اهورامزدا را تنها مي‌توان از راه راستي با انديشه و گفتار و كردارنيك و پاك شناخت و درود و ستايش خود را تنها به پيشگاه او تقديم كرد.
· خردمند كسي است كه به ديگران بياموزد كه اهورامزدا از همه بيشتر و بهتر سزاوار است. اوست داور دادگر كارهاي همه و اوست به راستي سرور و آفريدگار همه هستي‌ها. باشد كه همه ما با كوشش و كارنيك به او نزديك شويم.
· اهورامزدا را بايد با ايمان كامل و از روي راستي ستود. چه او به‌وسيله راستي و منش‌نيك و خويشتن شناسي به‌ما نويد رسايي و جاودانگي داده‌است تا براي هميشه ما را در كشور مينويي در فروغ بي‌پايان خويش جاي دهد.
· اينك اي مزدا كه من به ارشاد مردم و آموزش راه تو پرداخته‌ام وبا همه دروغ پرستان به ستيزه برخاسته‌ام. مرا نگهدار و پشتيبان باش و خرد پاك را به ياري‌مردم فرست تا به گفتار و آموزش‌هايم پي‌برند.
· ولي آن پيروزمندي كه بايد از روي دستور تو دينداران را در پناه خود گيرد كيست؟ آنرا از روي الهام به‌من بازگوي كه كيست آن داور نجات‌دهنده دانايي كه بدين كارگماشته شده است؟ بشود كه سروش (نداي وجدان)و هومن(منش‌نيك ) او را و همه آناني‌كه دوستار تو هستند، يارو ياور باشند.
· اي مزدا؛ من مي‌دانم كه چگونه بدكاران با جور و ستم به نيرو و حكومت مي‌رسند و هواخواهان آنان كه چون كوران با چشم و كران با گوش هستند چگونه براي خشنودي اربابان خود جهان را پر از بيدادگري و خونريزي كرده‌اند. آري، اين بدكاران براي به‌دست آوردن نيرو و دارايي حاضرند جهانيان را از راه راست و درست دورنگهدارند.
· اي خداوند خرد- آسايش و خوشي‌هاي زندگي كه بوده و هست و خواهد بود همه از تست، پروردگارا؛ از روي مهر و كرم خويش آنها را به ما ارزاني دار و از پرتو منش پاك و نيروي معنوي و راستي و درستي ما را با خوشبختي جاوداني همقرين ساز. (يسنا- هات 33 بند 1(
· اكنون مي‌خواهم سخن گويم؛ همه گوش هوش فرا دهيد، اي كساني‌كه از نزديك و دور براي آگاه شدن آمده‌ايد.همه‌تان آنرا به‌خاطر بسپاريد تا مبادا آموزگار دروغ شما را گمراه كند و با گفتار نادرست خود روان شما را تباه سازد.
· من مي‌خواهم از دو گوهر يا دو گونه روش‌انديشيدن در آدمي‌سخن گويم كه يكي پاك است( سپنتامينو) و ديگري پليد (انگره‌مينو). اين دو، هميستارو ضد يكديگرند و هيچ يك در پندار و گفتار و كردار و آموزش و آرزو و باوري و روح با هم يكسان و همانند نيستند.
· من اهورامزدا را آفريننده‌ي همه چيز مي‌دانم و استوارم بر اينكه او نيكي و راستي است، مقدس است، فروغمند است، دانا و تواناست، همه نيكي‌ها از اوست، هنجار (نظام) هستي كه در سراسر گيتي ديده مي‌شود، از او به وجود آمده است و كرات درخشنده از فروغ بي‌پايان او درخشانند.)
· کسی که دانا و خردمند است، با منش‌نیک خود حقیقت را دریافت خواهدکرد. چنین کسانی با نیروی معنوی و گفتارنیک خود از آیین راستی پشتیبانی می‌کنند و نسبت به مزدااهورا وفا دارند و شایسته ترین یار و مددکار مردم به شمار می‌روند.)گاتها – یسنا 31 – بند 22)
· اين را مي‌دانم اي مزدا كه تو نگهدارنده زمين در پايين و سپهر در بالايي، تويي آفريننده آب و گياه، تويي آنكه به‌باد و ابر تند روي فرمود و تويي برانگيزنده منش پاك در مغزهاي مردم.
· اين را مي‌دانم كه روان پيروان آيين تو اي مزدا در بهشت در جوار تو جاي خواهند گرفت و مردم از راه پيروي راستي و پاك منشي به‌كشور جاوداني تو راه خواهد يافت.
· آنگاه تورا مقدس‌دانستم كه منش پاك به‌من روي‌آور شد و پرسيد كه چه چيز را با صميم قلب پرستش خواهي كرد؟ و من پاسخ داده‌گفتم؛ من راستي را بهترين و بالاترين نعمت مي‌دانم و تا آن زمان كه نيرو دارم ستايشگر اين فروغ مينويي‌خواهم بود.
· اي مزدا بهترين بخشش‌ها كه خودشناسي است، به‌ما ارزاني دار. اي نوراني‌ترين نور معنوي، به وسيله خرد مقدست مارا از دانش و منش پاك برخوردار ساز و از روي قانون اشا، روزهاي زندگاني ما را قرين خوشبختي و رسايي ساز.
· اي مزدا اهورا؛ هنگامي‌تو را مقدس شناختم كه منش پاك به من روي كرد و واداشت تا بيانديشم كه من كيستم ، از كجا آمده‌ام و دريابم كه وظيفه من دراين جهان چيست و به طرفداري از كدام گروه( نيك و بد ) برخيزم؟
· چون تو اي مزدا سرچشمه راستي و همه نيروها هستي، ما را رهبري فرما تا در پرتو نيروهايت دوران زندگي خاكي را چنانكه بايسته است بگذرانيم و در پايان با رواني پاك به سويت بازگرديم.
· اي‌مزدا – اي بهتر از همه – در انديشه‌ام راه‌ياب تا به درك تو نايل شوم، زيرا آرزومندم در پرتو راستي و پاك منشي بتوانم شنوندگان و پيرواني را خارج از انجمن مغان به دست آورم. بشود كه همه ما به وظايف و تكاليف خود درباره خدا و مردمان آشنا و روشن شويم.
· آموزگار دروغ تعاليم مقدس را تحريف مي‌كند و با آموزش‌هاي نادرست خويش اساس زندگي مردم را به هم مي‌ريزد. چنين كساني همه را از بخشش گرانبهاي عقل و خرد و به كارگماردن انديشه درست و راست بازمي‌دارند. اي مزدا از دست چنين كساني روحا« و قلباً» به تو پناه مي‌آورم.
· دير بازيست كه اين گروه گمراه كننده (كاوي‌ها و كرپان‌ها ) كه چشم و گوش خود را عمداً بر حقيقت بسته‌اند، از خيل هواخواهان دروغ ياري مي‌جويند تا به مردم بفهمانند كه با هديه گوشت گاو قرباني شده و آشام سكرآور (هوم) مي‌توان تباهي و مرگ را از خود دور داشت.
· خداي بزرگ است اهورامزدا كه اين جهان آفريد،كه اين زمين آفريد، كه انسان آفريد و شادي را براي انسان خرسندي از آن اوست،كه به ديگران خرسندي بخشد.
· بنابراين از همان آغاز هر كسي خواه طرفدار راستي يا دروغ، خواه دانا يا نادان بنابر نداي دل و انديشه خود عقيده خود را ابراز و آشكار مي‌سازد؛ ولي در عين حال خرد مقدس پيوسته آماده است تا آنان را كه در انتخاب راه سرگردان و در شك و ترديدند ، راهنمايي كند.
· اي مردم به گفتار دانايان و نيك انديشان گوش فرادهيد؛ زيرا راهنمايي و آموزش آنان درمانبخش روح و زندگي است . اي اهورامزدا چنين داناياني را به وسيله فروغ و نيروي خود زباني شيوا و گفتاري دلنشين بخش تا بتوانند در گسترش آيين راستين كامياب گردند. گرچه اي اهورامزدا تو خود با داوري درست خويش از ضمير همه آگاهي و پاداش و سزاي پويندگان راه راستي و دروغ را به خوبي خواهي داد.
· ما خواستاريم از زمره كساني باشيم كه جهان را به سوي پيشرفت و آباداني و مردم را به سوي راستي و پارسايي رهنمايند. بشود كه مزدا ما را ياري فرمايد تا با نيروي انديشه و دل (عقل و عاطفه) به سرچشمه دانايي پي بريم.
· با دست‌هاي برافراشته به سوي تو اي مزدا و با فروتني كامل پيش از همه چيز خواستارم كه بهره‌اي از خرد مقدس خود را به من عطا فرمايي تا به همراهي درستي كردار و ضمير پاك بتوانم خوشبختي روان آفرينش (همه جهانيان) را فراهم سازم.
· كسي كه پيرو راستي است جايگاهش در سراي شادي و روشني خواهد بود، ولي مذهب دروغ پرستان زماني دراز در سراي تاريكي با ناله و افسوس به سر خواهد برد. به راستي اين هر دو دسته پاداش و جزاي خود را به دست خود و با كردار خويش فراهم مي‌سازند.
منابع: اندیشه های زرتشت پیامبر ایران باستان از مهدی داودی/دیدی نو از دینی کهن تالیف فرهنگ مهر/ زرتشت و تعالیم او تالیف هاشم رضی/بینش زرتشت تالیف خدادا حنجری/گاثاها تالیف فیروز آذرگشسب/تالیف مدیر تارنمای نسل اهورایی nasleahurai.blogfa.com
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر